สสจ ลำปาง ร่วมกับชุมชนสำรวจสมุนไพรหลักในป่าเตรียมต่อยอดสมุนไพร3ตัวแปรรูปผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพสร้างรายได้ให้ชุมชน

แพทย์แผนไทยลำปางเดินหน้าร่วมกับปราชญ์ท้องถิ่นและผู้นำชุมชนสำรวจสมุนไพรในป่าบ้านดง อำเภอสบปราบ เตรียมต่อยอดสมุนไพรหลัก3 ชนิดแปรรูปผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพของชุมชน  ฝางเสน ทานาคา  และ ชิงชี่

ทีมงานแผนไทยและการแพทย์ทางเลือก​ สสจ.ลำปาง ซึ่งนำโดย นางวรรณาดำเนินสวัสดิ์​ หัวหน้ากลุ่มงานแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก โดยได้รับมอบหมายจาก นายแพทย์ประเสริฐ​ กิจสุวรรณรัตน์​ นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดลำปาง พร้อมด้วยงแพทย์แผนไทยกับผู้ช่วยแพทย์แผนไทย โรงพยาบาลสบปราบ  นายสุมัย หมายหมั้น นายกสมาคมเพื่อการเรียนรู้ป่าชุมชน จังหวัดลำปาง  นายชาญ หรือลุงหนานชาญ อุทธิยะ อุปนายกสมาคมเพื่อการเรียนรู้ป่าชุมชน จังหวัดลำปาง และนักวิจัยอิสระ  รวมถึงผู้นำหมู่บ้านและจิตอาสา รวมแล้วเกือบ 20 คน ได้เดินเท้าสำรวจและศึกษาสุมนไพรป่า ที่มีอยู่ในป่าชุมชนบ้านดง​ ตำบลนายาง​ อำเภอสบปราบ​ ซึ่งเป็นเขตเชื่อมต่อกับอุทยานแห่งชาติดอยจง ตลอดสองวันที่ผ่านมา เพื่อเตรียมนำมายกระดับการใช้ประโยชน์ให้กับคนในชุมชนและต่อยอดทำเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนต่อไป

หลังจากการเดินสำรวจเสร็จสิ้น ได้มีการสรุปผลการทำงาน พบว่าในป่าชุมชนบ้านดงแห่งนี้มีสมุนไพรซึ่งขึ้นเองตมธรรมชาติจำนวนมาก รวมแล้วเท่าที่เดินสำรวจเพียงบางส่วนพบว่ามีมากถึง 96 ชนิด และที่มีมากที่สุด 3 ชนิด คือ 1.ฝางเสนหรือฝาง  2.ทานาคาหรือกระแจะจันทร์ และ 3.ชิงชี่หรือค้อนกลอง ซึ่งเป็นสมุนไพรสารพัดประโยชน์ โดยหลังจากนี้ทางทีมงานจะได้ยกระดับเพื่อนำสมุนไพรทั้ง 3 ชนิดนี้ มาแปรรูปเพื่อทำผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพในด้านต่างๆ เพื่อเป็นรายได้ของคนในชุมชน ต่อไป

     สำหรับสรรพคุณของสมุนไพรทั้ง 3 ชนิดครวๆมีดังนี้

ต้นฝางเสน หรือเรียกสั้นๆ ว่า “ฝาง” ที่พบมากในป่าชุมชนบ้านดงแห่งนี้ จากข้อมูล พบว่า ในแก่นฝางเสน มีสารจำพวก แทนนิน ซึ่งช่วยแก้ท้องเสีย และสาร Sappanin มีฤทธิ์ระงับเชื้อโรคได้ ตำรับยาที่ใช้กันในการแก้อาการท้องเสีย บำรุงโลหิต ขับประจำเดือน แก้ปอดพิการ ขับเสมหะ แก้ร้อนใน ช่วยลดความร้อนในร่างกาย กระหายน้ำ แก้ไอ ขับระดู เป็นยาบำรุงโลหิตสตรี แก้ธาตุพิการ แก้เลือดกำเดา แก้โลหิตออกทางทวารหนัก และแก้อาการเลือดออกภายในอวัยวะต่างๆ เช่น เลือดออกในกระเพาะอาหารหรือในลำไส้  ฝางเสนถือว่าเป็นสมุนไพรที่มีคุณสมบัติเย็น ตลอด 60-70 ปี ที่ผ่านมาคนไทยได้รู้จักกิน “น้ำยาอุทัย” ซึ่งมีส่วนผสมของฝางช่วยดับกระหายคลายร้อนและแก้อาการร้อนใน ใครที่มีอาการเลือดกำเดาออกบ่อยๆ ให้ดื่มน้ำต้มฝางจะช่วยได้

นอกจากนี้ยังพบว่าในพื้นที่แห่งนี้ยังมีต้นไม้ที่มีมูลค่าทางด้านเศรษฐกิจอีกหลายชนิด อาทิ ตะเคียน ซึ่งมีจำนวนมากและขนาดใหญ่  ขนุนดินซึ่งเป็นพืชแปลกและไม่ค่อยพบในพื้นที่อื่นๆ ด้วย

ต้นทานาคา หรือ ภาคเหนือ เรียก “ขะแจะ” หรือ “กระแจะจันทร์” พบว่าเป็นพันธุ์เดียวกับที่มีในประเทศพม่า มีประโยชน์มากมาย นอกจากที่รู้จักกันด้านความสวยความงามคือนำมาเป็นเครื่องหอมประทิวผิวใช้แทนแป้งทาใบหน้าแก้สิว ฝ้า แล้ว ต้นกระแจะจันทร์ยังสามารถนำเกือบทุกส่วนมาใช้ประโยชน์ได้ ผลเป็นยาบำรุงกำลังและเป็นยาบำรุงร่างกาย , ผล แก่น เปลือก ช่วยบำรุงดวงจิตให้แช่มชื่น ช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยแก้อาการผอมแห้ง , แก่นใช้ดองกับเหล้ากินเป็นยาบำรุงโลหิต แก้โลหิตพิการ โรคเลือด ฯลฯ

และ ต้นชิงชี่ หรือที่คนชุมชนเรียกว่า “ค้อนกลอง” ใช้เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาแก้ไข้สันนิบาต (คือไข้ที่มีอาการวิงเวียน ตาลาย เลือดกำเดาไหล แน่นหน้าอก เกิดขึ้นร่วมกัน  ไข้พิษฝีกาฬ  เป็นยาระงับความร้อน  เป็นยาหยอดตา แก้โรคและรักษาดวงตา   เป็นยาแก้หืด เป็นยารักษาโรคหลอดลมอักเสบและอาการอักเสบที่เยื่อจมูก  รักษาโรคที่เกิดในลำคอ แก้อาการเจ็บคอ คออักเสบ ฯลฯ